कञ्चनपुर, २२ पुस । शुक्लाफाँटा नगरपालिका–१२ चित्रपुरमा रहेको बालविकास केन्द्रका बालबालिका चिसो भुइँमा बसेर बढ्न बाध्य भएका छन् । वनहरा नदीको बगरमा वर्षौं पहिले बनाइएको टहरामा सञ्चालित बालविकास केन्द्रमा अध्ययनरत बालबालिका फर्निचरको अभावमा चिसो भुइँमा बसेर पढ्न बाध्य भएका हुन् ।
दुर्गम विपन्न बस्तीका बासिन्दाले विद्यालय टाढा हुँदा बालबालिकालाई पढाउनका लागि गाउँ नजिकैको नदीको बगरमा विसं २०४८ देखि बालविकास केन्द्र सञ्चालन गर्दै आएका छन् । “बालविकास केन्द्र सञ्चालन हुँदै आएको टहराको भुइँमा बालुवा छ, चिसो बालुवामै बसेर बालबालिका पढ्दै आएका छन्”, स्थानीयवासी जनक कार्कीले भने, “अभिभावकको आर्थिक अवस्था निकै दयनीय छ, गाउँका अधिकांश परिवारले मजदुरी गरी जीविका चलाउँदै आएका छन्, मजदुरी नगरे चुलोमा आगो बल्दैन, घर चलाउनै मुस्किल भएका बेला विद्यालयलाई सहयोग गरी फर्निचरको व्यवस्था गर्न सकिएको छैन ।” गर्मीका बेला बालुवा तात्ने भएकाले बालबालिका टहरामा बस्न नसक्ने बालविकास शिक्षिका सुमिता रानाले बताए । उनले भने, “थोरै हावा चलेपछि बालुवा उडन थाल्छ, बालबालिका बिरामी पर्ने गरेका छन्, हिउँदका बेला भुइँको बालुवा निकै चिसो हुँदा बालबालिकालाई बस्न निकै अप्ठेरो हुने गरेको छ ।” घाम लागेका बेला चौरमा राखेर पढाउने गरे पनि अरु बेला कक्षा सञ्चालन गर्न निकै अप्ठेरो रहेको उहाँले बताउनुभयो । टहराको माथि राखिएका वर्षौं पुराना जस्तापातामा खिया लागेर ठाउँ ठाउँमा प्वाल पर्दा चुहिने गरेकाले थोरै बर्सातमा पनि कक्षा सञ्चालन गर्न सकिने अवस्था नरहेको उहाँले जानकारी दिए ।  “वडा कार्यालयमार्फत नगरपालिकालाई बालबालिका बस्नका लागि कारर्पेट, गुन्द्रीको व्यवस्था गरिदिनका लागि माग राख्दै आएका छौँ”, उनले भने, “सुनवाइनै हुन सकेको छैन, अश्वास दिन्छन्, त्यसपछि कोही फर्केर आउदैनन् ।” बालविकास केन्द्रमा खेल सामग्रीको समेत अभाव रहेको उहाँको भनाइ छ । बालविकास केन्द्रमा कृष्णपुर नगरपालिका–३ र शुक्लाफाँटा नगरपालिका–१२ का पाँच वर्षमुनिका ३५ बढी बालबालिका पढ्दै आएका छन् । यस क्षेत्रमा पहिला आधारभूत तहको विद्यालय नै सञ्चालमा रहेको थियो । बाढीजन्य प्रकोपका कारण विद्यालय विस्थापनमा परेपछि स्थानीय बासिन्दाले बालबाविकास शिक्षकको व्यवस्था गरी बालविकास केन्द्र सञ्चालन गर्दै आएका छन् ।

स–साना बालबालिकालाई नदी तारेर टाढाको विद्यालय पढाउन सकिने अवस्था नहुँदा बालविकास केन्द्र सञ्चालन गर्नु परेको सुवा रानाले बताउनुभयो । “कठ्याङ्ग्रिदो चिसोमा बालबालिका भुइँमा बसेर पढ्न बाध्य भए पनि नगरपालिकाको यसतर्फ ध्यान जान सकेको छैन”, उनले भने, “पानी पिउनका लागि समेत धारा नहँुदा बालबालिका स्थानीय बासिन्दाको घरमा पुगेर पानी पिउने गरेका छन ।” 
शुक्लाफाँटा–१२ का वडाध्यक्ष बाले राना दुर्गमको आदिवासी जनजाति र दलित समुदायको बसोवास रहेको क्षेत्र रहेको भए पनि थोरै बजेट विनियोजन हुने गरेकाले बालविकास केन्द्रको स्तरोन्नति गर्न नसकिएको बताउँछन् । नगरपालिकाबाट थोरै बजेट विनियोजन हुँदा सबै क्षेत्रमा बाँड्दा बालविकास केन्द्र छुट्ने गरेको उहाँले बताए । 
शुक्लाफाँटाका नगर प्रमुख दिलबहादुर ऐर बालविकास केन्द्रको अवस्थाबारे हालसम्म कुनै पनि निकायबाट जानकारीसम्म पाउन नसकेको बताउँछन् । “बालविकासको भौतिक पूर्वाधार निर्माण, फर्निचर आवश्यक शैक्षिक सामग्रीका लागि प्रस्ताव आएमा आवश्यक बजेटको व्यवस्था गर्छौं”, उनले भने, “पिछडिएको दुर्गमा क्षेत्रको विकासका लागि प्रतिबद्ध रहेको छु ।” 

चिसो बढेपछि बाँकेको विद्यालय बन्द
चिसो अत्यधिक बढेपछि बाँकेका विद्यालयमा पठनपाठन बन्द गरिएको छ । चिसोका कारण बालबालिका बिरामी पर्न थालेपछि विद्यालय बन्द गरिएको हो ।
बाँकेमा खजुरा गाउँपालिका र जानकी गाउँपालिकाले चिसोलाई मध्यनजर गर्दै तीन दिनका लागि विद्यालय बन्द गराएका छन् । नेपालगञ्ज उपमहानगरपालिकाले बालबालिकाले अध्ययन गर्ने प्राथमिक तहमा बिदा दिएको शिक्षा विकास तथा समन्वय एकाइका प्रमुख रामसुरेश यादवले जानकारी दिए।
उनका अनुसार चिसोका कारण सरकारी विद्यालय बन्द गरिए पनि निजी विद्यालय भने बन्द गरिएको छैन । कठ्याँग्रिदो चिसोमा समेत निजी विद्यालयले बालबालिकाको स्वास्थ्यसँग खेलवाड गरिरहेका छन् । पछिल्लो एक सातादेखि बाँकेमा अत्यधिक चिसो बढेको छ । त्यसका कारण विद्यालयमा पढ्न आएका बालबालिका बिरामी पर्न थालेपछि विद्यालयको पठनपाठन बन्द गरिएको शिक्षा विकास तथा समन्वय एकाइका प्रमुख यादवको भनाइ छ । 
स्थानीय तहहरुले विद्यालय बन्दका आ–आफ्नै मापदण्ड तय गरेका छन् । नेपालगञ्ज उपमहानगरपालिकाभित्रका बालविकास र १ देखि कक्षा ५ सम्मको पढाइ तीन दिनका लागि बन्द गरिएको प्रवक्ता प्रमोद रिजालले बताए । –रासस