बागलुङ । दशैँ आयोकी च्याङ्ग्राको कुरा जोडिइहाल्छ । मिठोमसिनो खाएर मनाइने चाड हो, दशैँ । एक÷दुई छाक भए पनि दशैँमा च्याङ्ग्राको मासु चाख्ने धोको जोकोहीले राख्छन् । मनले इच्छाएझैँ च्याङ्ग्राको मासु खान सजिलो भने छैन ।
दशैँका लागि च्याङ्ग्रा लिन वर्षेनि यहाँका व्यापारी दुःखजिलो गरेर हिमालपारिको जिल्ला मुस्ताङ पुग्छन् । हप्तौँ समय र उस्तै खर्च लगाएर च्याङ्ग्रा ल्याउँछन् । व्यापारी अम्मरबहादुर क्षत्री, महेन्द्र केसीलगायत सोमबार जोमसोम पुगेका  छन् । 
कोही बाटोमा जाँदैछन् । भाउ महँगिएका कारण धेरै च्याङ्ग्रा ल्याउने सोचमा व्यापारी छैनन् । “यस वर्ष सय÷डेढ सय च्याङ्ग्रा मात्र बागलुङमा भित्रने देखिन्छ”, केसीले भने, “जोमसोममै च्याङ्ग्राको मूल्य रु दश हजारसम्म बढेको छ ।”
मुस्ताङमा रोज्जा च्याङ्ग्राको मूल्य रु ४० हजारसम्म पुगेकाले यहाँ ल्याएर बेच्दा त्यसको भाउ रु ४५ हजारमाथि पुग्छ । मूल्यमा कुरा मिले बढी किन्ने नत्र पसलबाट बेच्नका लागि थोरै मात्र च्याङ्ग्रा ल्याएर फर्कने केसीले बताए । 
दशैँमा च्याङ्ग्राको मासुको अत्यधिक माग हुन्छ । केही वर्षअघिसम्म दुई हजारसम्म च्याङ्ग्रा यहाँ ल्याइने गरेकामा अहिले त्यो संख्या एकदमै कममा झरेको छ । कोराला नाका नखुल्दा तिब्बतका व्यापारीले सहजरुपमा च्याङ्ग्रा मुस्ताङ ल्याउन पाउँदैनन् ।
स्थानीय च्याङ्ग्रा मात्र बजारमा आउने गर्छ । मुस्ताङमा पालिने च्याङ्ग्राले मात्र बजार माग धान्दैन । च्याङ्ग्रै कम आएका कारण मूल्य बढेको व्यापारी बताउँछन् । गत वर्ष यहाँका व्यापारीले रोज्जा च्याङ्ग्रालाई रु २७ हजार ५०० तिरेर ल्याएका थिए । अहिले त्यो बढेर रु ४० हजारसम्म पुगेको छ । मूल्य चर्को परेपछि कतिपय व्यापारी यसपालि च्याङ्ग्रा किन्नै गएनन् । यहाँका २० भन्दा बढी व्यापारीले दशैँमा च्याङ्ग्राको कारोबार गर्छन् । लामो बाटामा कठिन यात्रा तय गरेर उनीहरुले च्याङ्ग्रा भित्राउँछन् ।
अर्का व्यापारी क्षत्रीले गत वर्ष जोमसोमदेखि दुई दिनको बाटामा पर्ने चमर भन्ने ठाउँ पुगेर च्याङ्ग्रा ल्याएका थिए । कोभिड–१९ का कारण च्याङ्ग्राको व्यापार पनि खस्किएको क्षत्रीको भनाइ छ । 
“मूल्य बढेको थाहा पाएपछि धेरै व्यापारी च्याङ्ग्रा लिनै गएनन्”, उनले भने । च्याङ्ग्रा कम आउनु र बढ्दो करजस्ता कारणले पनि मूल्य महगिँदै गएको हो । व्यापारीको आउजाउमा पनि बढी खर्च हुन्छ । स्थानीय तहसहित ठाउँठाउँमा दस्तुर र कर तिर्नुपर्दा थप मर्का पर्ने गरेको व्यापारीको गुनासो छ ।
पछिल्ला चार वर्षमा रु २० हजारभन्दा बढीले च्याङ्ग्राको भाउ बढेको छ । छ वर्षदेखि च्याङ्ग्राको कारोबार गर्दै आउनुभएका केसीले महँगो परे पनि दशैँका बेला च्याङ्ग्राको मासु उपभोक्ताको रोजाइमा पर्ने गरेको अनुभव सुनाए । उनको सदरमुकामका मासु पसलसमेत छ । गत वर्ष च्याङ्ग्राको मासु प्रतिकिलो रु १४ सय पुगेको थियो ।
यस वर्ष मूल्य झन् बढ्ने भएको छ । च्याङ्ग्राको व्यापारबाट पहिलेपहिले जस्तो कमाइ हुन छाडेको व्यापारी बताउँछन् । व्यापारीले एउटा च्याङ्ग्रामा रु एक÷दुई हजारसम्म फाइदा राखेर बेच्ने गरेका छन् । हिमाली हावापानीमा जडीबुटी खाएर हुर्केको हुनाले च्याङ्ग्रा स्वादिष्ट र स्वस्थकर मानिन्छ । 

मुस्ताङका भेडाच्याङ्ग्रा बजारमा 

नेपालीको महान् पर्व दसैँलाई लक्ष्य गरेर मुस्ताङका भेडाच्याङ्ग्रा बजारमा आउन थालेका छन् । कोभिड–१९ का कारण तिब्बतबाट भेडाच्याङ्ग्रा ल्याउन नसकेपछि मुस्ताङका विभिन्न ठाउँमा पालिएका भेडाच्याङ्ग्रा बजारमा ल्याउन थालिएको हो ।
गत वर्ष पनि कोभिड– १९ का कारण कोरला नाका भएकाले तिब्बतबाट भेडाच्याङ्ग्रा आयात हुन नसकेपछि  मुस्ताङबाटै सात हजारभन्दा बढी भेडाच्याङ्ग्रा बजारमा पठाइएको थियो । गतवर्ष साना भेडाच्याङ्ग्रासमेत बजारमा पठाइएको थियो । यस वर्ष मुस्ताङमै भेडाच्याङ्ग्राको सङ्ख्या कम भएकोले चार हजारको हाराहारीमा मात्र बजार पठाउन लागिएको जिल्लास्थित उद्योग वाणिज्य सङ्घले जनाएको छ ।
“अत्यन्त कम संख्यामा मुस्ताङबाट भेडा च्याङ्ग्रा निकासी भएका छन्, मूल्य आकासिएको छ” भेडाच्याङ्ग्रा लिएर  बेनी आउँदै गरेका पृथ गुरुङले भने, “बेनी–जोमसोम सडकमा ज्यानै फालेर यहाँसम्म ल्याइपु¥याएँ,चार दिन लाग्यो ।”

उनका अनुसार मुस्ताङमै अत्यन्त कम भेडाच्याङ्ग्रा भएका कारण गोठमै एउटा च्याङ्ग्राको रु ३४ हजारभन्दा बढी तिर्नु परेकाले यसवर्ष भेडाच्याङ्ग्राको मूल्य बढेको हो । “एक त गोठमै महँगा भए, त्यसमाथि बाटोको समस्याका कारण यसवर्ष मुस्ताङका भेडाच्याङ्ग्राको मूल्य बेनीमा नै रु ३५ हजार भन्दामाथि पर्छ, पोखरा–काठमाडाँै पु¥याउदा रु ३८ हजारको हाराहारीमा पर्न आउला” गुरुङले भने ।
तिब्बतबाट च्याङ्ग्रा ल्याउन नपाउदा उपल्लो मुस्ताङमा नै एउटै च्याङ्ग्राको भाउ प्रतिगोटा रू सात हजारदेखि १० हजारसम्मले महङ्गिएको लोमान्थाङ्का व्यापारी पासाङ गुरुङले बताए । 
मुस्ताङ उद्योग वाणिज्य सङ्घका अध्यक्ष खगेन्द्र तुलाचनले यसवर्ष मुस्ताङ्मै भेडाच्याङ्गाको अभाव देखिएको जानकारी दिए । 
गतवर्ष मुस्ताङबाट मात्रै करिब सात हजार च्याङ्ग्रा बिक्रीका लागि पठाइएकाले यसवर्ष  धेरै भेडाच्याङ्ग्रा नभएको उहाँको भनाइ थियो ।